"Kiedy zmieniają się fakty", Tony Judt

Autor: Tony Judt

Tytuł oryginału: When the Facts Change

Seria: Historia

Gatunek: publicystyka literacka, eseje

Język oryginału: angielski

Przekład: Andrzej Jankowski

Liczba stron: 456

Wymiary: 150x225 mm

ISBN: 978-83-7818-715-8

Wydawca: Rebis

Oprawa: twarda z obwolutą

Miejsce wydania: Poznań

Ocena: 5/6

            Kiedy zmieniają się fakty jest zbiorem wybranych esejów wybitnego historyka i jednego z największych myślicieli naszej epoki, w których wyjątkowo dobitnie wypowiedział się o tych rzeczach, które w sferze publicznej najbardziej go niepokoiły. Zbiór ten nie jest lekturą łatwą – zawiera bardzo wiele przemyśleń autora o aspektach niezbyt odległej przeszłości, wydarzeniach, jakie miały miejsce na świecie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, społecznościach oraz wpływie różnorakich bodźców politycznych na opinię publiczną. Kiedy zmieniają się fakty jest zbiorem tekstów skierowanych do czytelnika dojrzałego, ambitnego i zainteresowanego tym, co dzieje się na całej kuli ziemskiej. Ogólnie można rzec, że jest to wynikowa analiza kondycji współczesnych społeczności ludzkich, w której łańcuch przyczynowo – skutkowy odgrywa istotną rolę.

            We wstępie do zbioru esejów – napisanego przez żonę Tony’ego, Jennifer Homans – czytamy o życiu Tony’ego i jego śmierci, mającej miejsce w 2010 roku. Jak opowiada Jennifer, byli małżeństwem od 1993 roku, a wczesne eseje Tony’ego powstawały już w pierwszych latach ich związku.

            Wstęp zatytułowany „W dobrej wierze” bardzo dokładnie przybliża czytelnikowi sylwetkę Tony’ego Judta, ukazując go bardzo subiektywnie, oczami jego małżonki. Opowiada o życiu autora felietonów, jego podejściu do ludzi i świata, zdradza czytelnikowi jego punkty widzenia na różnorakie tematy. Jednym słowem ukazuje czytelnikowi postać człowieka, w którego umysł zamierzamy się zagłębić, przechodząc do kolejnych rozdziałów książki.

            Czego możemy spodziewać się po esejach Tony’ego Judta? Ich cechą wspólną będzie bez wątpienia bardzo wnikliwe, analityczne wręcz spojrzenie na poruszaną tematykę, zagadnienia omawiane z różnych ich stron, powiązania i zależności. Tony opisuje chociażby dokonania Erica Hobsbwana, który w swoich dziełach przedstawia świat zataczający się przez cztery dekady, „od katastrofy do katastrofy”, erę niedoli i okropieństw, czasy, w których „po subkontynencie europejskim błąkały się bezradnie miliony uchodźców i w których całkowicie odrzucono prawa wojny wykuwane w takim trudzie przez poprzednie stulecia”. Eric Hobswana jest autorem kilku tomów prac dotykających poszczególnych okresów XIX i XX wieku, w których wysuwa wnioski o m.in. upadku XIX – wiecznego idealizmu. Jego twórczość została poddana analizie przez Tony’ego, który przedstawia swój punkt widzenia na pracę Hobswana, jednocześnie zatrzymując się przy jego wnioskach i wyciągając przy tym swoje własne, a służą mu do tego różne zdarzenia na świecie, jak np. era komunizmu, wojna domowa w Hiszpanii, postać Stalina czy rewolucja bolszewicka.

            Kiedy zmieniają się fakty jest zbiorem niezwykle intrygującym, zwracającym uwagę czytelnika na fakty, które nie zawsze nasuwają się samoistnie. Jak pisze Jennifer Homans we wstępie: „To książka o naszej epoce. Jesteśmy na równi pochyłej, po której staczamy się z wyżyn nadziei i możliwości stworzonych przez rewolucje 1989 roku w otchłań chaosu, zniszczeń i strat spowodowanych we wrześniu roku 2001, wojnę w Iraku, pogłębiający się kryzys na Bliskim Wschodzie – i jak postrzegał to Tony – postępujący upadek republiki amerykańskiej.” Zbiór esejów Tony’ego Judta – bardzo elegancko wydany, opakowany nie tylko w twardą oprawę, ale i obwolutę – będzie więc intelektualnym poletkiem raczej dla tych ambitniejszych umysłów. Wnioski w nim zawarte skłaniają czytelnika do samodzielnego spojrzenia na poruszaną w książce tematykę, pobudzają do refleksji i zastanowienia się nad tym wszystkim, co nas otacza, a także dokąd to wszystko zmierza. Polecam.